|
อาหารหรือขยะ?: การสื่อสารกับการจัดการขยะจากอาหารในสังคมไทย |
|---|---|
| รหัสดีโอไอ | |
| Title | อาหารหรือขยะ?: การสื่อสารกับการจัดการขยะจากอาหารในสังคมไทย |
| Creator | รัตติกาล เจนจัด |
| Contributor | สมสุข หินวิมาน, ที่ปรึกษา |
| Publisher | มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ |
| Publication Year | 2567 |
| Keyword | ขยะจากอาหาร, การจัดการขยะจากอาหาร, อาหารส่วนเกิน, การสื่อสารเพื่อการจัดการขยะจากอาหาร, Food waste, Food waste management, Food surplus, Communication and food waste management |
| Abstract | งานวิจัย “อาหารหรือขยะ?”: การสื่อสารกับการจัดการขยะจากอาหารในสังคมไทย มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาพัฒนาการและสำนึกในการจัดการขยะจากอาหารในสังคมไทย 2) เพื่อศึกษาปัจจัยที่ก่อให้เกิดจิตสำนึกในเรื่องการจัดการขยะจากอาหารในยุคปัจจุบัน และ 3) เพื่อศึกษาการสื่อสารเพื่อการต่อสู้ ต่อรอง และการจัดการขยะจากอาหารของชนชั้นกลางไทย เป็นงานวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) โดยศึกษาบริบททางประวัติศาสตร์ (historical context) วิเคราะห์เนื้อหารายการทางโทรทัศน์ “กิน อยู่ คือ” วิเคราะห์สื่อของมูลนิธิสโกลารส์ ออฟ ซัสทีแนนซ์ และการสัมภาษณ์เชิงลึกจากกลุ่มตัวอย่างผู้บริโภคในครัวเรือนทั้งหมด 6 คน ผลการวิจัยพบว่า พัฒนาการของปัญหาขยะจากอาหารและการสื่อสารเพื่อการจัดการขยะจากอาหาร สามารถแบ่งได้เป็น 5 ยุค ได้แก่ ยุคที่ 1 ยุคอดีตถึงยุคก่อนรัชกาลที่ 5 สังคมไทยผลิตอาหารแบบพอเพียงและเน้นเรื่องการป้องกันในทุกขั้นตอนของระบบอาหารของมนุษย์ ยุคที่ 2 ยุครัชกาลที่ 5 - ก่อนเปลี่ยนแปลงการปกครอง ปี พ.ศ. 2475 การจัดการกับขยะจากอาหารยังเน้นการป้องกันผ่านกลไกตลาดสดโดยนำผลผลิตส่วนเกินไปจำหน่าย ยุคที่ 3 ยุคสร้างชาติ (หลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง 2475) เป็นยุคเริ่มต้นของการผลิตอาหารแบบอุตสาหกรรมด้วยเงื่อนไขทางสังคมและการเมืองแต่สังคมไทยยังสามารถจัดการกับขยะจากอาหารได้ ยุคที่ 4 ยุคขับเคลื่อนและพัฒนาชาติ (แผนพัฒนาเศรษฐกิจแห่งชาติ ฉบับที่ 1) เป็นยุคที่ขับเคลื่อนเศรษฐกิจเข้าสู่ “ทุนนิยมเอกชน” อย่างเต็มรูปแบบ ขยะจากอาหารจึงเริ่มต้นในยุคนี้โดยมีสื่อมวลชนมีบทบาทในการส่งเสริมให้เกิดการบริโภคและกระตุ้นความอยากของผู้บริโภคอย่างไร้ขีดจำกัด และยุคที่ 5 ยุคความมั่นคงทางอาหาร (หลังปี พ.ศ.2540 –ปัจจุบัน) : การสร้างสำนึกรักษ์โลกและความยั่งยืน เนื่องจากสังคมไทยเผชิญกับปัญหาเรื่องขยะจากอาหารและสิ่งแวดล้อม จึงเป็นยุคที่ย้อนกลับมาทบทวนปัญหาและแสวงหาทางออก ในส่วนของสำนึกของการจัดการขยะจากอาหารของสังคมไทยในอดีตที่ดำรงอยู่บนความเชื่อและการเคารพอาหารที่มีความเข้มข้นจึงทำให้สามารถจัดการกับอาหารส่วนเกินโดยไม่สร้างปัญหาในขณะที่ยุคปัจจุบันพบว่าปัจจัยที่ก่อให้เกิดปัญหาขยะจากอาหาร คือ กลไกทางการตลาดในระบบทุนนิยมสร้างขยะทุกขั้นตอนในระบบอาหารของมนุษย์ ตั้งแต่ การผลิต การแพร่กระจาย การจัดเตรียม การบริโภค และการขจัดของเสีย ที่ยังขาดความรู้หรือแนวทางในการจัดการที่ถูกต้อง ส่วนปัจจัยอื่นๆที่ทำให้สังคมไทยเกิดความตระหนักในเรื่องปัญหาขยะจากอาหารและนำไปสู่การแก้ไขปัญหา ได้แก่ แนวคิดการพัฒนาที่ยั่งยืน (Sustainability Development Goal- SDGs) แนวคิดความมั่นคงทางอาหาร (Food Security) นโยบายระหว่างประเทศและภายในประเทศที่ทำให้เกิดการตระหนักจนนำไปสู่ภาคปฏิบัติการในการจัดการขยะจากอาหารเนื่องจากขยะจากอาหารไม่ได้เป็นเพียงแค่วัตถุที่รอการขจัดแต่ยังมีมิติอื่นที่มีความสัมพันธ์กับขยะจากอาหาร ได้แก่ มิติทางภูมิปัญญา มิติวัฒนธรรมความเชื่อ มิติทางสังคม มิติเศรษฐกิจ มิติผู้ผลิตและผู้บริโภค มิติวิทยาศาสตร์ มิติสุขอนามัย มิติสิ่งแวดล้อม และมิติความมั่นคงทางอาหาร รวมทั้งรูปแบบของขยะจากอาหารเปลี่ยนไปตามบริบททางสังคมจึงต้องอาศัยการผสมผสานทุน (capital) ได้แก่ ทุนวัฒนธรรม ทุนความรู้ ทุนการสื่อสาร ทุนเศรษฐกิจ ทุนสังคม และทุนสัญลักษณ์ ในการจัดการ นอกจากนั้นงานวิจัยยังได้ค้นพบปัจจัยที่นำไปสู่ภาคปฏิบัติการ (practice) ในการจัดการขยะจากอาหารของชนชั้นกลางไทย ประกอบไปด้วย จิตสำนึก การผสมผสานชุดความรู้แบบเก่าและแบบใหม่ และภาคปฏิบัติการ (practice) บนทางเลือกที่มีอยู่และทำงานไปพร้อมๆกัน |
