|
การเรียนรู้เพื่อการเปลี่ยนแปลง: จากกลุ่มเยาวชนสู่แกนนำชุมชนรุ่นใหม่ของเยาวชนกลุ่มเมล็ดข้าวเปลือกไทยเบิ้ง |
|---|---|
| รหัสดีโอไอ | |
| Title | การเรียนรู้เพื่อการเปลี่ยนแปลง: จากกลุ่มเยาวชนสู่แกนนำชุมชนรุ่นใหม่ของเยาวชนกลุ่มเมล็ดข้าวเปลือกไทยเบิ้ง |
| Creator | สุวิภา ตรีสุนทรรัตน์ |
| Contributor | ชลิดา จูงพันธ์, ที่ปรึกษา |
| Publisher | มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ |
| Publication Year | 2567 |
| Keyword | การเรียนรู้เพื่อการเปลี่ยนแปลง, กระบวนการเรียนรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่น, เมล็ดข้าวเปลือกไทยเบิ้ง, Transformative learning, Learning process of local wisdom, Maled Khao Pluek Thai Bueng |
| Abstract | งานวิจัยเรื่อง "การเรียนรู้เพื่อการเปลี่ยนแปลง: จากกลุ่มเยาวชนสู่แกนนำชุมชนรุ่นใหม่ของเยาวชนกลุ่มเมล็ดข้าวเปลือกไทยเบิ้ง" เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ (qualitative research) มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษากระบวนการการเรียนรู้เพื่อการเปลี่ยนแปลงของเยาวชนกลุ่มเมล็ดข้าวเปลือกไทยเบิ้งที่นำมาสู่การตัดสินใจเข้ามาเป็นแกนนำชุมชนรุ่นใหม่ โดยใช้ระเบียบวิธีวิจัยแนวเรื่องเล่า (narrative approach) ดำเนินการเก็บข้อมูลโดยใช้บันทึกประสบการณ์ การสัมภาษณ์เชิงลึกและการสังเกตอย่างมีส่วนร่วมและไม่มีส่วนร่วม จากผู้ร่วมวิจัย 2 กลุ่ม ได้แก่ กลุ่มที่ 1 แกนนำชุมชนทีมผู้ใหญ่ ของชุมชนไทยเบิ้งโคกสลุง ต.โคกสลุง อ.พัฒนานิคม จ.ลพบุรี จำนวน 2 คน และกลุ่มที่ 2 แกนนำชุมชนรุ่นใหม่ของชุมชนไทยเบิ้งโคกสลุง จำนวน 3 คน ซึ่งเคยมีประสบการณ์การทำงานเป็นแกนนำเยาวชนที่ทำกิจกรรมด้านภูมิปัญญาท้องถิ่น ในนามกลุ่มเมล็ดข้าวเปลือกไทยเบิ้ง และหลังจากเรียนจบระดับปริญญาตรีได้ตัดสินใจกลับมาเป็นแกนนำชุมชนรุ่นใหม่สืบสานงานภูมิปัญญาท้องถิ่นและงานพัฒนาชุมชนการศึกษาพบว่า กระบวนการเรียนรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่นไทยเบิ้งโคกสลุง มีรูปแบบการจัดการเรียนรู้แบบเป็นทางการคือ มีการกำหนดรูปแบบกิจกรรมและระยะเวลาการดำเนินกิจกรรมที่ชัดเจนนอกจากการให้องค์ความรู้ด้านภูมิปัญญาท้องถิ่น แกนนำชุมชนทีมผู้ใหญ่ยังมีการนำกระบวนการอื่นมาออกแบบการเรียนรู้เพิ่มเติม เพื่อพัฒนาผู้ร่วมวิจัย แกนนำชุมชนรุ่นใหม่ในช่วงที่ทำงาน เป็นกลุ่มเยาวชนเมล็ดข้าวเปลือกไทยเบิ้งด้วย ได้แก่ (1) การสร้างประสบการณ์ในการเป็นพื้นที่ปลอดภัยและให้อิสระในการคิดและลงมือทำ (2) การใช้กระบวนการ Dialogue ในการให้กลุ่มเมล็ดข้าวเปลือกไทยเบิ้งได้ฝึกการใคร่ครวญ และสะท้อนคิดภายในตนเอง แล้วแลกเปลี่ยนเรียนรู้กับเพื่อนและผู้ใหญ่ในชุมชน (3) กระบวนการ AAR ซึ่งกลุ่มเมล็ดข้าวเปลือกไทยเบิ้งได้ฝึกการไตร่ตรองสะท้อนคิดและแลกเปลี่ยนกับผู้อื่นเกี่ยวกับผลลัพธ์จากการทำกิจกรรม โดยเน้นที่การมองข้อดีและข้อเสียในสิ่งที่ตัวเองทำผลการศึกษา พบว่า กระบวนการเรียนรู้สำคัญที่ชุมชนไทยเบิ้งนำมาใช้ร่วมกับการให้องค์ความรู้ด้านภูมิปัญญาท้องถิ่น มีความสอดคล้องกับเครื่องมือสร้างการเรียนรู้เพื่อการเปลี่ยนแปลง จากทฤษฎีการเรียนรู้เพื่อการเปลี่ยนแปลง (Transformative learning) ตามทัศนะของ Mezirow คือ ด้านประสบการณ์ สอดคล้องกับการสร้างประสบการณ์ในการให้อิสระและการสร้างพื้นที่ปลอดภัย ทำให้ผู้ร่วมวิจัยกลุ่มแกนนำชุมชนรุ่นใหม่เกิดประสบการณ์ที่มีความหมายต่อตนเองและผูกพันกับพื้นที่ทำกิจกรรมและชุมชนในช่วงเวลาที่ทำงานเป็นกลุ่มเมล็ดข้าวเปลือกไทยเบิ้ง ด้านการไตร่ตรองสะท้อนคิด สอดคล้องกับกระบวนการ Dialogue และ AAR ที่ผู้ร่วมวิจัยได้ใคร่ครวญและเกิดความเข้าใจในตนเอง และด้านการสนทนาแลกเปลี่ยนกับผู้อื่น สอดคล้องกับกระบวนการ Dialogue และ AAR เช่นกัน โดยหลังจากผู้ร่วมวิจัยกลุ่มแกนนำชุมชนรุ่นใหม่ได้ใคร่ครวญแล้วแลกเปลี่ยนกับเพื่อน ผู้ใหญ่ หรือครูภูมิปัญญา ทำให้ตระหนักถึงคุณค่าของภูมิปัญญาท้องถิ่นและการทำงานเป็นทีมสำหรับการตัดสินใจกลับมาเป็นแกนนำชุมชนรุ่นใหม่ของผู้ร่วมวิจัย ผลการศึกษาพบว่า ขั้นตอนการเรียนรู้เพื่อการเปลี่ยนแปลงตามทัศนะของ Mezirow ยังไม่สามารถอธิบายการตัดสินใจเปลี่ยนแปลงบทบาทมาเป็นแกนนำชุมชนรุ่นใหม่ของผู้ร่วมวิจัยได้อย่างครอบคลุม เนื่องจากทัศนะของ Mezirow มุ่งที่การเปลี่ยนแปลงกรอบกระบวนทัศน์เรื่องใดเรื่องหนึ่ง ขณะที่การเรียนรู้เพื่อการเปลี่ยนแปลงของผู้ร่วมวิจัย เกิดขึ้นจากการเปลี่ยนแปลงกรอบกระบวนทัศน์หลายครั้งในระหว่างที่เป็นกลุ่มเมล็ดข้าวเปลือกไทยเบิ้ง กระทั่งเกิดเป็นชุดประสบการณ์ที่นำมาเป็นส่วนหนึ่งในการตัดสินใจเปลี่ยนแปลงบทบาท อย่างไรก็ตาม ผลการศึกษานี้สอดคล้องกับข้อเสนอแนะของวิจารณ์ พานิช ที่มองว่าการเรียนรู้เพื่อการเปลี่ยนแปลงเป็นสิ่งที่สามารถสร้างให้เกิดขึ้นได้ตั้งแต่วัยเด็ก และทัศนะของ Dirkx ที่มองว่าประสบการณ์ที่ได้รับจากครอบครัวและสังคมควรนำมาเป็นส่วนหนึ่งในการพิจารณาการเรียนรู้เพื่อการเปลี่ยนแปลงของบุคคลเช่นกัน |
