|
การดำรงอยู่ของความเชื่อและพิธีกรรมเกี่ยวกับข้าวในสังคมไทยปัจจุบัน: กรณีศึกษาหมู่บ้านดอนโพธิ์ ตำบลชายนา อำเภอเสนา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา |
|---|---|
| รหัสดีโอไอ | |
| Title | การดำรงอยู่ของความเชื่อและพิธีกรรมเกี่ยวกับข้าวในสังคมไทยปัจจุบัน: กรณีศึกษาหมู่บ้านดอนโพธิ์ ตำบลชายนา อำเภอเสนา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา |
| Creator | น้ำมนต์ อยู่อินทร์ |
| Contributor | ศิราพร ณ ถลาง |
| Publisher | จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย |
| Publication Year | 2553 |
| Keyword | ความเชื่อ, ข้าว -- คติชาวบ้าน, ข้าว -- การเก็บเกี่ยว -- พิธีกรรม, การทำนา -- พิธีกรรม -- ไทย -- บ้านดอนโพธิ์ (พระนครศรีอยุธยา), Belief and doubt, Rice -- Folklore, Rice -- Harvesting -- Rituals, Rice planting rites -- Thailand -- Ban Don Pho (Phra Nakhon Si Ayutthaya) |
| Abstract | วิทยานิพนธ์ฉบับนี้มีจุดประสงค์ที่จะรวบรวมข้อมูลความเชื่อและพิธีกรรมที่ดำรงอยู่ในหมู่บ้านดอนโพธิ์ในปัจจุบัน (พ.ศ. 2551-2553) รวมทั้งวิเคราะห์บทบาทหน้าที่และการดำรงอยู่ของความเชื่อและพิธีกรรมเกี่ยวกับข้าว โดยใช้ระเบียบวิธีและกรอบความคิดทางด้านคติชนวิทยาและมานุษยวิทยา ผลการศึกษาพบว่าความเชื่อและพิธีกรรมเกี่ยวกับข้าวที่พบในหมู่บ้านดอนโพธิ์เป็นหลักฐานที่สามารถยืนยันได้เป็นอย่างดีว่าชาวนาในหมู่บ้านดอนโพธิ์ยังคงมีความเชื่อและยังคงประกอบพิธีกรรมต่างๆ เกี่ยวกับข้าว จะเห็นได้จากจำนวนชาวนา 75 ครอบครัว ยังคงมีผู้ประกอบพิธีทำขวัญข้าวถึง 45 ครอบครัวถึงแม้ว่าความเชื่อและพิธีกรรมดังกล่าวได้มีการปรับเปลี่ยนไปตามยุคสมัยก็ตาม ความเชื่อเกี่ยวกับข้าวที่พบคือ ความเชื่อเกี่ยวกับแม่โพสพ ซึ่งเป็นความเชื่อที่สำคัญที่สุด นอกจากนี้ยังมีความเชื่อเกี่ยวกับสิ่งศักดิ์สิทธิ์อื่นๆ เช่น เจ้าทุ่ง เจ้าที่ แม่ธรณี แม่คงคา เป็นต้น ความเชื่อเรื่องฤกษ์ยาม ความเชื่อเรื่องคาถาอาคมและเลขมงคล รวมทั้งการบนบานสิ่งศักดิ์สิทธิ์ทางพุทธศาสนา พิธีกรรมเกี่ยวกับข้าวที่ปรากฏในหมู่บ้านดอนโพธิ์และชาวนายังยึดถือปฏิบัติกันในปัจจุบันซึ่งสามารถจำแนกได้เป็น 2 ประเภท คือ พิธีกรรมที่สืบทอดมาจากอดีต 4 พิธี ได้แก่ พิธีแรกหว่าน พิธีทำขวัญข้าว พิธีแรกเกี่ยว พิธีรับขวัญข้าวเข้าบ้าน และพิธีกรรมที่เกิดขึ้นใหม่ 6 พิธี ได้แก่ พิธีบอกกล่าวหรือบนบานสิ่งศักดิ์สิทธิ์ก่อนเริ่มต้นทำนา พิธีบอกกล่าวหรือบนบานสิ่งศักดิ์สิทธิ์ก่อนเริ่มหว่านข้าว พิธีเชิญแม่โพสพเข้าร่มก่อนฉีดยา พิธีบนบานสิ่งศักดิ์สิทธิ์เมื่อประสบปัญหาหรือภัยพิบัติ พิธีบนบานในช่วงการเก็บเกี่ยว พิธีแก้บนหลังการเก็บเกี่ยว ความเชื่อ ตำนานและพิธีกรรมเกี่ยวกับข้าวในหมู่บ้านดอนโพธิ์มีบทบาท 2 ด้านใหญ่ๆ คือ บทบาททางด้านจิตใจ กล่าวคือ พิธีกรรมเกี่ยวกับข้าวเป็นการสร้างขวัญและกำลังใจให้ชาวนา และบทบาททางด้านสังคม คือ บทบาทของความเชื่อและเรื่องเล่าเกี่ยวกับแม่โพสพที่ทำให้เกิดพิธีกรรมเกี่ยวกับข้าว บทบาทของความเชื่อและพิธีกรรมในฐานะเป็นองค์ความรู้ทางวัฒนธรรม และที่นำไปสร้างรูปเคารพและผ้ายันต์ ผลการวิเคราะห์ปัจจัยที่มีผลต่อการสืบทอดและดำรงอยู่ของความเชื่อและพิธีกรรมเกี่ยวกับข้าวพบว่ามีอยู่ 5 ประการ คือ การดำรงอยู่ของผู้ประกอบพิธีกรรมเพื่อสืบทอดพิธีกรรม การดำรงอยู่ของความเชื่อเกี่ยวกับอำนาจศักดิ์สิทธิ์ การมีภัยพิบัติทางธรรมชาติ ศัตรูข้าวและโรคข้าว ต้นทุนสูงในการทำนา และทำเลที่ตั้งหมู่บ้านที่อยู่ห่างไกลจากถนนสายหลัก |
| URL Website | cuir.car.chula.ac.th |
