|
ต้นทุนบริการผู้ป่วยในจิตเวชในโรงพยาบาลของรัฐ: การเปรียบเทียบระหว่างโรงพยาบาลชุมชน โรงพยาบาลศูนย์/ทั่วไป และโรงพยาบาลจิตเวช ข้อมูลจากโครงการวิเคราะห์ต้นทุนรายโรค |
|---|---|
| รหัสดีโอไอ | |
| Creator | อรทัย เขียวเจริญ |
| Title | ต้นทุนบริการผู้ป่วยในจิตเวชในโรงพยาบาลของรัฐ: การเปรียบเทียบระหว่างโรงพยาบาลชุมชน โรงพยาบาลศูนย์/ทั่วไป และโรงพยาบาลจิตเวช ข้อมูลจากโครงการวิเคราะห์ต้นทุนรายโรค |
| Contributor | อสมา วงษ์ดี, ชัชชน ประเสริฐวรกุล, ธันวา ขัติยศ, ทยาภา ศรีศิริอนันต์, พงษ์ลัดดา หล่ำพู่, พฤทธิกร พรรณารุโณทัย, สุภาพร ชูดำ, ชัยโรจน์ ซึงสนธิพร, ศุภสิทธิ์ พรรณารุโณทัย |
| Publisher | สำนักพัฒนากลุ่มโรคร่วมไทย |
| Publication Year | 2568 |
| Journal Title | สรรพสาร สมสส. (HISPA Compendium) |
| Journal Vol. | 2 |
| Journal No. | 4 |
| Page no. | 1-21 |
| Keyword | ต้นทุนบริการผู้ป่วยในจิตเวช, ต้นทุนรายโรคจิตเวช, โรงพยาบาลจิตเวช |
| URL Website | https://www.tcmc.or.th/home-tcmc |
| Website title | Thai CaseMix Centre |
| ISSN | 3027-6330 |
| Abstract | บริการทางจิตเวชเป็นเรื่องสำคัญอย่างหนึ่งของระบบบริการสุขภาพ หากผู้ป่วยจิตเวชไม่ได้รับการรักษาหรือดูแลอย่างเหมาะสม อาจมีอาการที่รุนแรงขึ้นจนต้องเข้ารับการรักษาในโรงพยาบาล ส่งผลให้เกิดภาระทางสุขภาพและเศรษฐกิจที่เพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ การศึกษาต้นทุนบริการผู้ป่วยในจิตเวชนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์และเปรียบเทียบต้นทุนบริการผู้ป่วยในจิตเวช ระหว่างโรงพยาบาลชุมชน โรงพยาบาลศูนย์/โรงพยาบาลทั่วไป และโรงพยาบาลจิตเวช จากฐานข้อมูลผู้ป่วยรายบุคคลในโครงการวิเคราะห์ต้นทุนรายโรค ปีงบประมาณ 2561-2565 เป็นการศึกษาภาคตัดขวางหลายปี แหล่งข้อมูลที่ใช้คือข้อมูลต้นทุนผู้ป่วยรายบุคคลของโรงพยาบาลที่สมัครใจเข้าร่วมโครงการวิเคราะห์ต้นทุนรายโรคของโรงพยาบาลจิตเวช 8 แห่ง โรงพยาบาลศูนย์/โรงพยาบาลทั่วไป 32 แห่ง และโรงพยาบาลชุมชน 29 แห่ง มีข้อมูลต้นทุนรวม 137 ชุด (โรงพยาบาล 2 แห่งมีข้อมูลมากกว่า 1 ปี) ซึ่งเป็นข้อมูลที่ได้จากการศึกษาต้นทุนในมุมมองของผู้ให้บริการ (provider perspective) วิเคราะห์ต้นทุนใช้วิธีมาตรฐานจากบนลงล่าง (top-down method) และวิธีต้นทุนจุลภาค (bottom-up method) ด้วยโปรแกรม HSCE (Healthcare Service Cost Estimation program) สถิติที่ใช้ในการวิเคราะห์ข้อมูล คือ สถิติเชิงบรรยาย ได้แก่ ความถี่ ร้อยละ ค่ากลาง (median) ค่าเฉลี่ยเลขคณิต (arithmetic mean) ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน (standard deviation, SD) สถิติความแปรปรวนทางเดียว (One-Way Anova Test) และสถิติเชิงทำนายสมการถดถอยแบบพหุคูณ (Multiple Regression Analysis)ผลการศึกษา พบว่า จากข้อมูลผู้ป่วยในจิตเวชที่นำมาวิเคราะห์ทั้งหมด 67,208 ราย เป็นผู้ป่วยของโรงพยาบาลศูนย์และโรงพยาบาลทั่วไปมากที่สุด ร้อยละ 47 รองลงมาคือ โรงพยาบาลจิตเวช ร้อยละ 45.7 และโรงพยาบาลชุมชน ร้อยละ 7.4 ผู้ป่วยส่วนใหญ่เป็นโรคทางจิตเวช (MDC 19 mental diseases and disorders) ร้อยละ 57.4 และโรคจิตเวชสุรา/ยา/สารเสพติด (MDC 20 alcohol/drug use and alcohol/drug induced organic mental disorders) ร้อยละ 42.6 เพศชายร้อยละ 72.5 อายุเฉลี่ย 38.7 (SD 16.0) ในภาพรวมผู้ป่วยจิตเวชนอนโรงพยาบาลเฉลี่ย 12.9 วัน AdjRW เฉลี่ย หรือ CMI 1.45 แต่ผู้ป่วยที่รักษาในโรงพยาบาลจิตเวชนอนโรงพยาบาลนานและมี CMI สูงกว่าโรงพยาบาลศูนย์/โรงพยาบาลทั่วไป และโรงพยาบาลชุมชนต้นทุนในการรักษาผู้ป่วยในจิตเวชทั้งหมดเฉลี่ย 28,585 บาทต่อราย (SD 34,396) ซึ่งโรงพยาบาลจิตเวชมีต้นทุนสูงที่สุดเฉลี่ย 47,775 บาทต่อราย (SD 41,210) รองลงมาคือ โรงพยาบาลศูนย์และโรงพยาบาลทั่วไปเฉลี่ย 13,253 บาทต่อราย (SD 14,002) และโรงพยาบาลชุมชนเฉลี่ย 7,378 บาทต่อราย (SD 7,176) โรงพยาบาลทุกกลุ่มมีต้นทุนในการรักษาผู้ป่วยในจิตเวชเพศชายเฉลี่ย 29,262 บาทต่อราย (SD 35,016) ผู้ป่วยในจิตเวชส่วนใหญ่เป็นผู้ป่วยสิทธิหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (UC) ร้อยละ 82.8 วันนอนเฉลี่ย 13.2 วัน AdjRW เฉลี่ย 1.48 มีต้นทุนเฉลี่ย 28,835 บาทต่อราย (SD 33,952) และ 18,390 บาทต่อ AdjRW โดยโรงพยาบาลจิตเวชมีต้นทุนผู้ป่วยในต่อรายสูงที่สุดในทุกสิทธิประกันสุขภาพ รองลงมาคือโรงพยาบาลศูนย์และโรงพยาบาลทั่วไป และโรงพยาบาลชุมชนเมื่อจัดข้อมูลผู้ป่วยตามกลุ่มวินิจฉัยโรครวมไทย ฉบับ 6.3 (Thai diagnosis related group, TDRG) และวิเคราะห์ข้อมูลในแต่ละหมวดโรคใหญ่ (Major Diagnostic Category; MDC) และแต่ละกลุ่ม DRG (diagnosis related group) ในภาพรวมมีผู้ป่วยโรคทางจิตเวช รวม 38,274 ราย (ร้อยละ 57.4) วันนอนเฉลี่ย 15.2 วัน ค่าเฉลี่ย AdjRW 1.59 มีต้นทุนเฉลี่ย 33,040 บาทต่อราย (SD 38,338) สูงกว่าโรคจิตเวชสุรา/ยา/สารเสพติด ที่มีจำนวนผู้ป่วย 28,423 ราย (ร้อยละ 42.6) วันนอนเฉลี่ย 9.7 วัน ค่าเฉลี่ย AdjRW 1.24 และมีต้นทุนเฉลี่ย 22,528 บาทต่อราย (SD 27,119) โดย DRG ที่มีจำนวนผู้ป่วยมากสุด คือ DRG 19512 (Chronic psychotic disorders w mod CCC) มีผู้ป่วยรวม 11,434 ราย (ร้อยละ 17.1) วันนอนเฉลี่ย 22.3 วัน AdjRW เฉลี่ย 2.12 มีต้นทุนเฉลี่ย 46,866 บาทต่อราย (SD 42,013) สำหรับ MDC 20 กลุ่ม DRG 20501 (Alcohol intoxication and withdrawal w min CCC) มีจำนวนผู้ป่วยมากที่สุด 7,850 ราย (ร้อยละ 11.8) วันนอนเฉลี่ย 3.9 วัน AdjRW เฉลี่ย 0.64 มีต้นทุนเฉลี่ย 10,315 บาทต่อราย (SD 8,168)ผลการเปรียบเทียบต้นทุนผู้ป่วยในราย DRG ระหว่างโรงพยาบาลจิตเวช โรงพยาบาลศูนย์และโรงพยาบาลทั่วไป และโรงพยาบาลชุมชน พบว่า ผู้ป่วยในของโรงพยาบาลจิตเวชมีความซับซ้อนในการรักษาผู้ป่วยสูงกว่า ประเมินจากวันนอนโรงพยาบาล AdjRW เฉลี่ย และต้นทุนสูงสุดในทุกกลุ่ม DRG และเมื่อทดสอบด้วยสถิติความแปรปรวนทางเดียว พบว่า โรงพยาบาลจิตเวช มีจำนวนผู้ป่วยในต่อโรงพยาบาล วันนอนเฉลี่ย AdjRW เฉลี่ย และต้นทุนผู้ป่วยในต่อรายสูงกว่าโรงพยาบาลศูนย์และโรงพยาบาลทั่วไป และโรงพยาบาลชุมชนอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ และเมื่อวิเคราะห์ปัจจัยที่มีผลต่อต้นทุนผู้ป่วยในจิตเวชด้วยสมการถดถอย พบว่า วันนอนโรงพยาบาล กลุ่มโรงพยาบาล สิทธิประกันสุขภาพ และกลุ่มอายุ สามารถอธิบายความแปรผันของต้นทุนผู้ป่วยในจิตเวชต่อรายได้ร้อยละ 69.52 อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติสรุป โรงพยาบาลจิตเวชมีต้นทุนเฉลี่ยสูงกว่าโรงพยาบาลอื่น ตัวแปรวันนอนโรงพยาบาล กลุ่มโรงพยาบาล สิทธิประกันสุขภาพ และกลุ่มอายุสามารถอธิบายความแปรผันของต้นทุนผู้ป่วยในจิตเวชต่อรายได้อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ โรงพยาบาลควรบริหารต้นทุนอย่างมีประสิทธิภาพ ศึกษาและเก็บข้อมูลต้นทุนอย่างต่อเนื่องเพื่อนำไปใช้ปรับปรุงการให้บริการ ขณะที่กองทุนประกันสุขภาพควรปรับวิธีการจ่ายเงินให้สะท้อนต้นทุนจริงและลักษณะเฉพาะของผู้ป่วยจิตเวช เพื่อสนับสนุนบริการที่มีคุณภาพและยั่งยืน |
